Większość państw świata, podczas trwającej w Genewie Konferencji Stron CITES, przyjęła dziś szereg zaleceń dotyczących zwalczania nielegalnego handlu chronionymi gatunkami, prowadzonego za pośrednictwem Internetu. Zalecenia te kierowane są głównie do organów państw. Jeśli zostaną wdrożone, kontrola i skuteczność zwalczania tego groźnego i coraz powszechniejszego zjawiska powinny wzrosnąć.

Przez wiele lat Sekretariat CITES bardzo niechętnie podchodził do propozycji włączania zagadnień dotyczących handlu internetowego w zakres regulacji Konwencji. Tłumaczył, że ponieważ zwierząt ani roślin nie da się przesyłać przez Internet, ta działalność nie leży w zakresie zainteresowań CITES, która powinna dotyczyć tylko bezpośredniego przewozu przez granice państw. Jednak organizacjom pozarządowym, w tym PTOP „Salamandra”, stopniowo udawało się przekonywać coraz więcej państw, że transakcje internetowe to bardzo istotna i szybko zyskująca na znaczeniu część nielegalnego handlu. Dramatycznie zmienia ona sposób prowadzenia obrotu zagrożonymi gatunkami. Zwiększa jego skalę i jednocześnie utrudnia zwalczanie.

Od kilku lat temat ten był stopniowo włączany do dyskusji podczas konferencji stron i podejmowano pierwsze decyzje i rezolucje, które uwzględniały pewne działania – głównie w związane z monitorowaniem handlu oraz wymianą informacji i doświadczeń. Np. Sekretariat CITES został zobowiązany do utworzenia specjalnej strony internetowej poświęconej temu zagadnieniu (strona niby powstała, ale jej zawartość od kilku lat jednoznacznie wskazuje, że Sekretariat nie ma serca do jej prowadzenia – jest dostępna TUTAJ). Podczas dzisiejszych obrad nie było już słychać głosów wątpiących w istotność zagadnienia. Powtarzano to, co organizacje mówiły od lat – jeśli wszyscy nie połączą sił w celu zwalczaniu nielegalnego handlu chronionymi gatunkami w Internecie, walka o ich uratowanie będzie przegrana.

Nic więc dziwnego, że jedną z pierwszych decyzji, która została przyjęta podczas tegorocznej Konferencji Stron, i to bez gosów przeciwnych, jest ta dotycząca zwalczania nielegalnego handlu okazami przyrodniczymi w Internecie. Decyzja ta zaleca m.in., by wszystkie państwa będące stronami CITES:

• wypracowały krajowe środki kontrolowania legalnego handlu okazami przyrodniczymi oraz zwalczania handlu nielegalnego i karania sprawców, przyznając wysoki priorytet obrotowi okazami gatunków z Załącznika I CITES (szczególnie zagrożonych);
• ustanowiły krajowe jednostki zajmującej się badaniem przestępczości związanej z dziką przyrodą i związanej z Internetem lub włączyły te zagadnienia w zakres obowiązków istniejących jednostek zajmujących się badaniem lub monitorowaniem cyberprzestępczości;
• wprowadziły mechanizmy koordynacji monitorowania internetowego handlu dzikimi gatunkami oraz zapewniające sprawną wymianę informacji na ten temat między osobami kontaktowymi w krajowych organach zarządzających i wykonawczych CITES;
• wyznaczyły krajowe punkty kontaktowe ds. wiedzy i szkoleń w zakresie dochodzeń online, gromadzenia dowodów i ścigania, odpowiedzialne m.in. za odpowiadanie na zapytania od innych państw i organizacji międzyrządowych;
• ustanowiły stałe krajowe programy monitorowania oraz, we współpracy z odpowiednimi ekspertami, opracowywały listy gatunków z Załącznika II CITES, które najczęściej znajdują się w nielegalnym handlu na platformach cyfrowych i internetowych;
• zidentyfikowały kluczowe kontakty w firmach internetowych zajmujących się technologią i danymi, które mogą ułatwić dostarczanie informacji na wniosek organów państwowych, w celu wspierania dochodzeń;
• zachęciły platformy internetowe do:
  • wprowadzenia i opublikowania polityk dotyczących nielegalnego handlu okazami przyrodniczymi i zapobiegania korzystania do tego celu z takich platform, i zapewnienia ich przestrzegania;
  •  zapewnienia, aby takie polityki były przedstawiane w sposób jak najbardziej przejrzysty i widoczny;
  • informowania użytkowników o przypadkach nielegalnego obrotu w Internecie, poprzez stosowanie ukierunkowanych ostrzeżeń i innych technologii w elu zapewnienia, że użytkownicy są świadomi odpowiednich przepisów prawa i polityk dotyczących serwisów internetowych;
• podnosiły świadomość społeczną na temat nielegalnego handlu dzikimi zwierzętami i roślinami w Internecie poprzez działania informacyjne oraz bezpośrednie kontakty z firmami zajmującymi się technologiami internetowymi;
• zachęcały do współpracy i zaangażowania dostawców usług pocztowych, transportowych, logistycznych i finansowych oraz odpowiednie sektory handlu detalicznego;
• zapewniły wystarczające środki i zasoby na:
  • prowadzenie dochodzeń w sprawie nielegalnego handlu internetowego okazami gatunków ujętych w załącznikach CITES i jego zwalczanie,
  • prowadzenie szkoleń i podnoszenie świadomości, a także monitorowanie i egzekwowanie nielegalnego handlu online okazami chronionymi;
• wykorzystywały dane uzyskane w wyniku monitoringu do opracowania strategii dotyczących egzekwowania przestrzegania prawa, budowania potencjału i świadomości społecznej.

Szkoda, że są to (na razie?) zalecenia, a nie jednoznaczne nakazy. Może niektóre z nich mogłyby być bardziej kompleksowe i dalej idące. Ale jest to już znaczący postęp. Gdyby większość krajów zastosowała się przynajmniej do niektórych z tych zaleceń, rozwój nielegalnego internetowego handlu zagrożonymi gatunkami może zostać ograniczony.

Na razie decyzja ta została wstępnie zaakceptowana przez jeden z komitetów Konferencji. Jednak biorąc pod uwagę brak jakichkolwiek sprzeciwów, można się spodziewać, że zostanie ona przyjęta i zacznie obowiązywać pod koniec listopada tego roku.

Inne ważne decyzje i rezolucje dyskutowane w pierwszych dniach Konferencji nie przechodzą tak gładko, choć są spore szanse, że wiele z nich po pewnych poprawkach też zostanie zaakceptowanych. Tematy budzące najwięcej kontrowersji i emocji planowane są na kolejne dni obrad.

Do zilustrowanina tekstu użyto zrzutów ekranowych z przykładowych ofert internetowych dotyczących gatunków chronionych przez CITES, których legalności nie można ocenić na podstawie ich treści, znalezionych w dniu publikacji artykułu na polskich serwisach internetowych.

Udział jednego z przedstawicieli PTOP „Salamandra” w CITES CoP jest częściowo finansowy ze środków otrzymanych od NIW-CRSO w ramach Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030.