Zbliżająca się 19 Konferencja Stron Konwencji Waszyngtońskiej (CITES) najprawdopodobniej przejdzie do historii jako konferencja „żółwiowa”. Blisko ¼ zgłoszonych do Sekretariatu CITES wniosków, które rozpatrywane będą podczas tego wydarzenia, skupia się właśnie na żółwiach. Na szalę postawiono los 53 gatunków, w większości południowo- lub północnoamerykańskich.
Wśród proponowanych zmian w załącznikach CITES1 w odniesieniu do żółwi, cztery dotyczą całych rodzajów. Są to: Rhinoclemmys spp. (obejmujący 9 gatunków – wszystkie zaproponowano do Załącznika II), Sternotherus spp. (obejmujący 4 gatunki – wszystkie zaproponowano do Załącznika II), Kinosternon spp. (22 gatunki, z czego 20 zaproponowano do Załącznika II i 2 do Załącznika I) i Apalone spp. (obejmujący 3 gatunki – wszystkie zaproponowano do Załącznika II, poza 1 podgatunkiem, który już jest ujęty w Załączniku I). Gatunki należące do trzech pierwszych wymienionych rodzajów nie figurowały do tej pory w załącznikach CITES, natomiast żółwiaki z rodzaju Apalone, od 2016 r. ujęte są w Załączniku III2. Żółwie należące do wszystkich czterech rodzajów eksploatowane są przez człowieka na poziomie, który może mieć wpływ na przetrwanie poszczególnych populacji, czy wręcz całych gatunków. Gady te pozyskiwane są zarówno w celu zaspokojenia potrzeb lokalnych społeczności jak i rynku międzynarodowego. Przedstawiciele rodzajów Rhinoclemmys i Kinosternon lokalnie wykorzystywane są przede wszystkim jako źródło pożywienia, natomiast okazy eksportowane poza zasięg naturalnego ich występowania w zdecydowanej większości wchłaniane są przez rynek terrarystyczny. Żółwiaki z rodzaju Apalone wykorzystuje się głównie w celach spożywczych – zarówno lokalnie jak i na rynku międzynarodowym, natomiast żółwie z rodzaju Sternotherus trafiają na rynek zoologiczny. Te ostatnie, wg. danych USFWS3, w latach 2013–19 eksportowane były z USA w liczbie blisko 1,5 mln żywych osobników, z czego większość pochodziła z odłowów.
Do Załącznika II zaproponowano włączenie żółwi matamata Chelus fimbriata oraz Chelus orinocensis. Ten drugi uznany został jako oddzielny gatunek dopiero w 2020 r. Wcześniej w ramach Chelus fimbriata wyróżniano dwie odmiany, obejmujące rzeki Amazonkę i Orinoko. Głównymi zagrożeniami dla żółwi matamata jest niszczenie, zatruwanie i fragmentacja ich siedlisk oraz rabunkowe pozyskiwanie ze środowiska naturalnego. Odławiane są z reguły młode osobniki, które z uwagi na zjawiskowy wygląd cieszą się dużym zainteresowaniem wśród entuzjastów na całym świecie.
Również do Załącznika II zaproponowano włączenie dwóch przedstawicieli skorpuchowatch – skorpuchę jaszczurowatą Chelydra serpentina oraz skorpuchę sępią Macrochelys temminckii. Żółwie te, podobnie jak żółwiaki z rodzaju Apalone, od 2016 r. znajdują się w Załączniku III. Oba gatunki odławiane są przede wszystkim w celach konsumpcyjnych oraz w mniejszym zakresie na potrzeby rynku zoologicznego. Warto nadmienić, że skorpucha jaszczurowata uznawana jest w Polsce jako obcy gatunek inwazyjny, a jej przetrzymywanie możliwe jest wyłącznie w określonych sytuacjach na podstawie zezwolenia, wydawanego przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska.
Jak wspomniano na wstępie, większość wniosków skupia się na gatunkach Nowego Świata. Trzy propozycje wyłamują się jednak z tego schematu i dotyczą gatunków azjatyckich. Niestety są one w pewnym sensie świadectwem ograniczonej skuteczności Konwencji Waszyngtońskiej, gdyż wskazują na potrzebę przeniesienia trzech gatunków żółwi z Załącznika II do I. Ograniczenia wynikające z Załącznika II okazały się zatem niewystarczające aby zapewnić tym żółwiom odpowiednią ochronę. Mowa o dwóch przedstawicielach rodziny batagurowatych – Batagur kachuga i Cuora galbinifrons oraz jednym przedstawicielu rodziny żółwiakowatych – Nilssonia leithii. W ostatnich latach eksperci Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) uznali wszystkie trzy za krytycznie zagrożone wyginięciem (kategoria CR). Żółwie te odławiane są między innymi w celach konsumpcyjnych. Dwa pierwsze trafiają również na rynek terrarystyczny, a trzeci wykorzystywany jest także do celów medycyny ludowej, choć został już tak przetrzebiony w naturze, że lokalni kłusownicy zaprzestali prób jego poszukiwania, uznając to za bezcelowe.
Pełną listę wniosków dotyczących żółwi, które złożono w Sekretariacie CITES, zamieszczamy poniżej. O ich dalszych losach dowiemy się już wkrótce – 19 Konferencja Stron Konwencji Waszyngtońskiej odbędzie się w dniach 14-25 listopada bieżącego roku w Panamie. Specjaliści z PTOP „Salamandra” będą w niej aktywnie uczestniczyć.
1 Konwencja Waszyngtońska ma trzy załączniki. W Załączniku I ujęte są gatunki zagrożone wyginięciem, a handel nimi, poza sytuacjami wyjątkowymi, jest zabroniony. W Załączniku II ujęte są gatunki, które na razie nie są jeszcze zagrożone wyginięciem, ale ich eksploatacja prowadzona jest na takim poziomie, że wymaga kontroli, aby nie doprowadzić do ich nadwyrężenia i konieczności przeniesienia do Załącznika I. Z kolei w Załączniku III znajdują się gatunki, zamieszczone tam na wnioski poszczególnych państw, na terenie których są one objęte ochroną, a które potrzebują wsparcia innych państw w celu lepszej ich ochrony przed nadmierną eksploatacją.
2 Wyjątek stanowi podgatunek Apalone spinifera atra, który ujęty jest w Załączniku I.
3 USFWS - z ang. United States Fish and Wildlife Service - Służba Połowu i Dzikiej Przyrody Stanów Zjednoczonych
| Plik | Opis | Rozmiar |
|---|---|---|
 Zolwie-CoP19 | Lista propozycji dotyczących żółwi, zgłoszonych na CITES CoP 19 | 164 Kb |
