Liczebność węgorza europejskiego Anguilla anguilla w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat uległa drastycznemu spadkowi. W celu ratowania tego gatunku, Unia Europejska wydała specjalny akt prawny– rozporządzenie Rady (WE) nr 1100/2007. Nakazuje w nim wszystkim państwom członkowskim opracowanie planów zarządzania zasobami węgorzy na poziomie krajowym lub zlewni rzek.
Plany te powinny być tak skonstruowane, żeby umożliwiały spływ do morza minimum 40% węgorzy w stosunku do liczby tych ryb, jaka spływałaby gdyby brak było po drodze jakichkolwiek przeszkód antropogenicznych. Plany po uzyskaniu akceptacji Komisji Europejskiej powinny być jak najszybciej wdrażane w życie (jednak nie później niż od 1 lipca 2009 r.). W Polsce, plan zarządzania zasobami węgorza wspólnie opracowały dwie instytucje naukowe: Morski Instytut Rybacki w Gdyni oraz Instytut Rybactwa Śródlądowego z Olsztyna.
W czerwcu 2007 roku, podczas XIV Konferencji Stron CITES, węgorz europejski włączony został do Załącznika II tej Konwencji. Decyzja ta weszła w życie ponad miesiąc temu – dokładnie 13 marca 2009 r. Od tej daty przewożenie węgorzy europejskich przez granice państw będących stronami Konwencji, wymaga uzyskania zezwoleń eksportowych wydawanych przez ich organy administracyjne CITES. Zezwolenia takie mogą być wydawane wyłącznie pod warunkiem, że dane okazy pozyskane były w sposób legalny, a ich eksport nie będzie miał negatywnego wpływu na przetrwanie gatunku.
Konsekwencją umieszczenia węgorza w Załączniku II CITES było włączenie go do Aneksu B rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97, które obowiązuje na terenie Unii Europejskiej i jest swojego rodzaju odpowiednikiem CITES w państwach Wspólnoty. Chcąc eksportować węgorze z państw członkowskich Unii, oprócz zezwolenia eksportowego wymagane jest również zezwolenie importowe państwa do którego są one wywożone. Należy zaznaczyć, że Grupa d.s. Przeglądu Naukowego powołana na podstawie rozporządzenia nr 338/97, ustaliła że maksymalne kwoty eksportowe węgorzy z państw członkowskich UE powinny być ustalane na podstawie planów zarządzania zasobami tych ryb w poszczególnych państwach eksportu, oraz powinny uwzględniać m.in. następujące warunki:
- Terminy połowów narybku wstępującego do rzek Europy, tzw. węgorza szklistego, trwać będą od listopada do kwietnia/maja.
- Jako podstawę do obliczania przyszłych kwot eksportowych uznaje się sezon połowowy z 2007/08. Informacja o ilości odłowionych węgorzy w tym sezonie powinna zostać dostarczona Komisji Europejskiej.
- Maksymalna kwota eksportowa w sezonie 2008/09 wynosić będzie 85% podstawy.
- Maksymalna kwota eksportowa w sezonie 2009/10 wynosić będzie 43% podstawy dla państw, których plany zarządzania zasobami węgorzy zostały zaakceptowane przez Komisję Europejską, zaś dla państw, których plany nie zostały zaakceptowane kwota eksportowa wynosić będzie 0.
- W roku 2010 Grupa d.s. Przeglądu Naukowego przeprowadzi analizę sytuacji w celu ustalenia kwot na dwa kolejne sezony.
Skąd całe to zamieszanie?
Proces zanikania węgorza obserwowany jest już od początku lat 80-tych, kiedy ilości odławianego węgorza szklistego zmniejszyły się o około 90%. Jak podaje Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) największy spadek odnotowano w roku 2001, kiedy ilość odłowionego węgorza szklistego wynosiła zaledwie 1-2% w stosunku do połowów z przed 1980 roku! Uważa się, że przyczyn tak krytycznej sytuacji tego gatunku jest kilka, przy czym do najważniejszych należą: rabunkowa gospodarka rybacka (popyt na węgorze na rynkach europejskich i azjatyckich jest tak duży, że ceny za kg uległy zwiększeniu ze 100 EURO w roku 1990, do 750 EURO w roku 2006!), pasożyty introdukowane wraz z węgorzami z Japonii, tamy na rzekach, ocieplanie klimatu…
Miejmy nadzieję, że nie jest jeszcze za późno i podjęte środki ochronne przyniosą oczekiwane rezultaty.
Borys Kala
