W sobotę 13 stycznia ok. 40 badaczy z Polski i kilku krajów europejskich przeprowadziło liczenie nietoperzy hibernujących w podziemiach Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego (MRU), inaugurując w ten sposób tegoroczną akcję rachowania tych latających ssaków. Wyniki zaskoczyły nawet naukowców.
Ponad 36 900 nietoperzy! Koordynujący badania dr Tomasz Kokurewicz z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu nie krył poruszenia, gdy koło północy ogłaszał podsumowanie wyników całodziennej pracy 9 kilkuosobowych zespołów. Tego nie spodziewał się nikt.
|
| W podziemiach MRU zimują w tym roku ponad 22 tysiące nocków dużych. Fot. Andrzej Kepel |
Po raz pierwszy liczba nietoperzy, którą jednorazowo udało się zaobserwować w MRU, przekroczyła 30 tys. dwa lata temu. Wywołało to dyskusję w środowisku chiropterologów (badaczy nietoperzy). Czy był to jedynie wynik wyjątkowo ciepłej zimy, czy też sygnał poprawy sytuacji niektórych gatunków nietoperzy? Może ze względu na nieco wyższą temperaturę w podziemiach, mniej zwierząt schowało się w głębokich szczelinach i łatwej je było liczyć? A może ucząc się jeden od drugiego, więcej nietoperzy przyleciało do dobrze izolowanych międzyrzeckich fortyfikacji, porzucając inne schronienia w Polsce i Niemczech? Gdy w ubiegłym roku rezultat rachowania przekroczył 32 tys., jedna z teorii praktycznie upadła. Tyle tysięcy nocków dużych (ten gatunek szczególnie zwiększył tu swoją liczebność) nie mogło się wcześniej chować w dziurach i szparach. Jednak tego roku zima jest na razie szczególna. Dwa dni przed liczeniem temperatura w okolicach MRU wynosiła za dnia około 15 °C! Wszyscy zastanawiali się, czy spowoduje to, że część nietoperzy, zamiast chronić się głęboko pod ziemię, pozostanie w słabiej izolowanych schronieniach przejściowych i wynik będzie niższy niż poprzednio?
Rzeczywiście, przedstawicieli niektórych gatunków odnaleziono mniej, niż poprzednio. Dotyczyło to zwłaszcza gacków, które nawet w bardzo mroźne zimy często zimują w niewielkich obiektach – piwnicach, studniach. Było ich w tym roku o 15% mniej niż w poprzednim. Jednak wzrost liczby innych był tak znaczny, że zrekompensował to po wielokroć.
Liczenie nietoperzy w MRU zapoczątkowało coroczną akcję liczenia zimujących nietoperzy. W tym roku jej zasięg będzie zapewne szczególnie duży, gdyż przyłączyły się do niej Lasy Państwowe. W ramach ogólnopolskiej inwentaryzacji przyrodniczej lasów planuje się przeprowadzenie kontroli potencjalnych schronień znajdujących się na terenach leśnych – w tym takich, które jeszcze nigdy lub od bardzo dawna nie były sprawdzane pod kątem obecności nietoperzy. Akcję tę na zlecenie Administracji Lasów Państwowych będzie koordynowało PTOP „Salamandra”.
Andrzej Kepel
Podziemia MRU są obecnie objęte ochroną prawną poprzez ustanowienie na ich terenie dwóch rezerwatów – Nietoperek i Nietoperek II, obejmujących cały główny system tych fortyfikacji oraz parę oddzielnych, mniejszych obiektów. Ponieważ jest to także jedno z najważniejszych zimowisk nietoperzy w Europie, zostały także zgłoszone jako projektowany obszar Natura 2000 „Nietoperek”.
