Za pięć miesięcy przetrzymywanie i obrót okazami trzech gatunków dość często spotykanych w europejskiej i polskiej akwarystyce, bez stosowych zezwoleń, stanowić może przestępstwo zagrożone do 5 lat pozbawienia wolności i do 1 miliona złotych kary administracyjnej. Warto się na to przygotować zawczasu, a także brać po uwagę, robiąc obecnie zakupy do domowego akwarium.
W sierpniu 2022 r. weszło w życie rozporządzenie wykonawcze Komisji Europejskiej nr 2022/1203, które wydłużyło listę inwazyjnych gatunków obcych (IGO) stwarzających zagrożenie dla Unii Europejskiej. Część z ujętych w nim zwierząt i roślin została objęta restrykcjami niezwłocznie – dotyczy to m.in. grupy tak zwanych mrówek ogniowych (Solenopsis invicta, S. geminata, S. richteri oraz Wasmannia auropunctata), z których przynajmniej dwa gatunki obecne były w handlu również w Polsce, choć w niewielkiej liczbie. Niektóre uwzględnione w rozporządzeniu gatunki były jednak tak powszechne w handlu, że w stosunku do nich Komisja Europejska postanowiła odroczyć wprowadzenie przepisów o dwa lata. Czas ten mija w tym roku – 2 sierpnia zaczną obowiązywać zakazy dotyczące:
- żaby – platany szponiastej (Xenopus laevis),
- ryby – przydenki żebrowatej (Fundulus heteroclitus),
- rośliny wodnej – pistii rozetkowej (Pistia stratiotes).
Od tego dnia zabronione będzie m.in.: wwóz na terem Unii Europejskiej, przetrzymywanie, transport, rozmnażanie, wymiana, wprowadzanie do obrotu czy wszelkie inne wykorzystywanie żywych osobników należących do ww. gatunków. Co więc powinni zrobić ich posiadacze?
Osoby prywatne lub inne podmioty, które w chwili wejścia w życie przepisu będą w posiadaniu okazów tych gatunków, chcące nadal je trzymać w akwariach aż do ich śmierci, powinny nie później niż do 2 lutego 2025 r. złożyć wniosek o zezwolenie na ich przetrzymywanie (ewentualnie także transport) do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Mogą także przekazać posiadane osobniki podmiotom mającym odpowiednie zezwolenia, azylom lub poddać rośliny unieszkodliwieniu (np. wysuszeniu), a zwierzęta – eutanazji przez lekarza weterynarii. Jeśli unieszkodliwienie rośliny lub uśmiercenie zwierzęcia zostanie wykonana po 2 sierpnia 2024 r, należy w ciągu 7 dni od jego wykonania powiadomić o tym regionalną dyrekcję ochrony środowiska właściwą dla miejsca przetrzymywania osobników.
Podmioty prowadzące działalność gospodarczą, które 2 sierpnia 2024 r będą jeszcze dysponować zapasem osobników tych gatunków do celów komercyjnych, mogą przetrzymywać i transportować je przez kolejny rok, w celu sprzedaży lub przekazania do celów niekomercyjnych innym podmiotom, które mają zezwolenie na ich przetrzymywanie, albo posiadać przez dwa lata, w celu sprzedaży lub przekazania podmiotom prowadzącym badania naukowe, ochronę ex situ, bądź wykorzystującym IGO do celów medycznych, legitymującym się stosownym zezwoleniem. Przy czym przetrzymywanie zapasu może się odbywać wyłącznie w obiekcie izolowanym oraz wymaga podjęcia niezbędnych środków w celu uniemożliwienia rozmnażania, rozprzestrzeniania się lub ucieczki tych osobników.
Wszystkie inne osoby i podmioty prawne, które od 2 sierpnia 2023 r. chciałby przetrzymywać okazy tych trzech gatunków lub wykonywać w stosunku do nich inne z zakazanych czynności, muszą wcześniej uzyskać na to zezwolenie GDOŚ. Dotyczy to także zakupu okazów z zapasów czy przejęcia od wcześniejszych posiadaczy. Warunki uzyskania takich zezwoleń są określone w ustawie o inwazyjnych gatunkach obcych oraz przepisach unijnych.
Poza podanymi wyżej wyjątkami, wykonanie którejkolwiek z czynności zakazanych dotyczących tych gatunków bez ważnego zezwolenia albo wbrew jego warunkom, zagrożone jest zastosowaniem wysokiej finansowej kary administracyjnej oraz równoległym postępowaniem karnym (czyn ten jest traktowany jako przestępstwo). Nie warto więc ignorować tych przepisów. Opisane wyżej zakazy obowiązywać będą w całej Unii Europejskiej.
Michał Michlewicz
Działalność informacją i edukacyjną dotyczącą gatunków obcych prowadzimy w ramach projektu „E-INWAZJE – identyfikacja i ograniczanie źródeł i dróg dystrybucji inwazyjnych gatunków obcych w handlu internetowym”, dofinansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014–2021 oraz z Budżetu Państwa.
