Projekt „Ochrona susła moręgowanego (Spermophilus citellus) na północnozachodniej granicy jego zasięgu” (LIFE19 NAT/SK/001069) jest dofinansowany przez Komisję Europejską w ramach programu LIFE.
Suseł moręgowany znika
Problemem z którym mierzy się projekt, jest zła sytuacja gatunku, na którą składa się zarówno spadek globalnej liczebności , jak i zmniejszanie się obszaru występowania susła i znikanie kolejnych stanowisk jego występowania. W regionie liczba osobników i kolonii tych zwierząt jest krytycznie niska. Przed przystąpieniem do Projektu Life, na obszarze trzech krajów realizujących, łączna liczebność szacowana była na mniej niż 20 000 osobników (w Słowacji mniej niż 10 000 zwierząt, w Czechach ok. 6 500 osobników, w Polsce 1500 osobników). Jednocześnie dotychczasowy ogólny stan ochrony gatunku (dla tych państw jak i regionów biogeograficznych, w których suseł w tych krajach występuje) określany był jako niewystarczający (ocena U2). Według danych z 2019 r., zarówno w Słowacji, jak i Czechach występowanie susłów potwierdzono na zaledwie 42 stanowiskach. Oznacza to, że z wielu miejsc, na których 10 lat temu występował obficie, już zniknął. W Polsce sytuacja jest nieco odmienna, gdyż gatunek był całkowicie wymarły już pod koniec zeszłego stulecia i został przywrócony. Jak dotąd populacja utrzymuje się na 3 stanowiskach.
Dla PTOP „Salamandra” przedsięwzięcie jest kontynuacją realizowanego od 15 lat, Programu SUSEŁ przez który doprowadził do odtworzenia występowania susła moręgowanego na terenie Polski, po tym jak gatunek wymarł w naszym kraju pod koniec lat 70. XX wieku. Część doświadczeń zdobytych podczas jego realizacji jest obecnie wykorzystywana także w krajach współrealizujących projekt.
Ochrona gatunku to ochrona siedliska
Przyroda, do trwania potrzebuje miejsca, toteż działania podejmowane na terenie trzech państw, nakierowane są w ogromnej mierze na siedlisko. Siedlisko, to miejsca życia, charakteryzujące się określonymi właściwościami, bez którego przetrwanie gatunku nie jest możliwe.
W toku projektu podejmowane będą działania, które mają na celu:
- Wzmocnić istniejące kolonie i zwiększyć liczebności susłów w koloniach, poprzez:
a. Poprawę jakości siedlisk (zwłaszcza zwiększenie bazy pokarmowej: dosiewanie odpowiednich roślin zielnych, wspieranie niektórych gatunków owadów, na odpowiednich stanowiskach sadzenie drzew owocowych, oraz wprowadzanie zmiany w sposobach wypasu lub koszenia łąk (odpowiednie terminy, wysokość roślin, rodzaj wypasanych zwierząt)
b. Zmniejszenie presji drapieżników przez wspieranie współwystępujących gatunków ptaków i małych ssaków
c. Dokarmianie i bezpośrednią ochronę susłów przed drapieżnikami domowymi;
d. W razie konieczności podejmowanie działań interwencyjnych i ratunkowych (np. opieka nad zwierzętami rannymi, zalanymi przez intensywne deszcze itp.) - Restytucję (zwrócenie) susła moręgowanego na stanowiska z których już znikną, a na których wciąż są odpowiednie warunki i siedliska, lub można je stosunkowo łatwo przywrócić. Działania te będą podejmowane jednak tylko w przypadku usunięcia czynnika, który doprowadził do zniknięcia susłów.
- Stworzenie warunków do samoczynnego rozprzestrzeniania i rozwijania się populacji, poprzez odtwarzanie i przywracanie odpowiednich siedlisk dla susła moręgowanego:
a. na terenach przylegających do istniejących stanowisk,
b. enklaw, do których suseł sam może dotrzeć
c. nowych miejsc wsiedlania,
d. a także tworzenie potencjalnych szlaków migracji między nimi.
Odtwarzanie siedlisk polegać ma przede wszystkim na przywracaniu gospodarowania polegającego na wypasie zwierząt gospodarskich, koszeniu, oraz oczyszczeniu terenu z wyrosłych już na skutek zarzucenia użytkowania, drzew i krzewów. - Zapobieganie depresji i izolacji genetycznej kolonii, a także rozprzestrzenianiu się chorób (w tym genetycznych) i wysokiej śmiertelności potomstwa, poprzez polepszenie stanu wiedzy na temat struktury genetycznej populacji (Zadanie będzie realizowane z krajach partnerskich. W Polsce takie badania były przeprowadzone we wcześniejszych latach)
- Zapewnienie zmienności genetycznej populacji wobec kolonii małych, kurczących się i/lub znajdujących się daleko od siebie, dla których łączność siedlisk została nieodwracalnie przerwana – poprzez przenoszenie i przesiedlanie zwierząt.
- Zapewnienie długoterminowego i zrównoważonego zarządzania i użytkowania siedlisk susła moręgowanego poprzez:
a. współpracę z lokalnymi interesariuszami: rolnikami, zarządcami, właścicielami i innymi użytkownikami terenu.
b. podnoszenie świadomości społecznej i zainteresowania społeczeństwa susłem moręgowanym, jego ochroną, metodami działań ochronnych i znaczeniem gatunku w środowisku - Wypracowywanie skutecznych rozwiązań, które będą mogły być stosowane w innych miejscach lub w odniesieniu do innych gatunków. rozpowszechnianie wiedzy, know-how i powielanie wyników projektu w różnych miejscach, regionach i państwach UE, w których występuje suseł moręgowany
Działania realizowane będą na obszarach Natura 2000, a ich efektem ma być zaprzestanie zmniejszania się obszaru występowania susła, zwiększenie liczby kolonii i liczebności osobników. Realizacja projektu, poza skutkami dla susła moręgowanego, przyczyni się do ochrony całego kompleksu gatunków murawowych i stepowych w tym rzadkich i ginących roślin, owadów, gadów i ptaków na wybranych stanowiskach w Słowacji, w Czechach i Polsce.
Partnerzy projektu:
Słowacja
- BROZ (Regionalne Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Przyrody i Zrównoważonego Rozwoju) – MIĘDZYNARODOWY KOORDYNATOR PROJEKTU
- Uniwersytet Komeńskiego w Bratysławie, Wydział Nauk Biologicznych
- Štátna ochrana prírody Slovenskej republiky (Państwowa Ochrona Przyrody Republiki Słowackiej)
- Národná zoologická záhrada Bojnice (Narodowy Ogród Zoologiczny Bojnice)
Republika Czeska
- ALKA Wildlife o.p.s
